Mục lục                                                                                           Trang

LỜI GIỚI THIỆU   4

PHẦN 1 - PHƯƠNG PHÁP TẬP HUẤN CÓ SỰ THAM GIA   5

1.1.         KHÁI NIỆM    5

Tập huấn là gì? Tập huấn có sự tham gia là gì?  5

Đặc điểm của tập huấn có sự tham gia  5

1.2.         NGUYÊN TẮC CỦA TẬP HUẤN CÓ SỰ THAM GIA   6

1.3.         QUÁ TRÌNH HỌC TẬP DỰA VÀO KINH NGHIỆM    7

1.4.         CÁC PHƯƠNG PHÁP TẬP HUẤN THÔNG DỤNG   9

1.4.1.      Khái niệm   9

1.4.2.      Một số các phương pháp thường dùng  9

1.5.         CHỌN PHƯƠNG PHÁP TẬP HUẤN THEO MỤC TIÊU   14

1.6.         MỤC TIÊU TẬP HUẤN VÀ CÁCH MÔ TẢ MỤC TIÊU   15

1.6.1.      Mục tiêu tập huấn là gì?  15

1.6.2.      Cách mô tả mục tiêu tập huấn  15

1.7.         CÁC BƯỚC HƯỚNG DẪN LỚP HỌC   16

1.8.         XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI GIẢNG   17

1.9.         PHỤ LỤC – Tài liệu tham khảo   18

1.9.1.      Bài giảng mẫu 1 – XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU TẬP HUẤN   18

1.9.2.      Bài giảng mẫu 2 - KỸ NĂNG TẬP HUẤN   19

PHẦN 2: ỨNG DỤNG TRUYỀN THÔNG TRONG THẢO LUẬN NHÓM NHỎ   20

2.1.         QUÁ TRÌNH THAY ĐỔI HÀNH VI VÀ VAI TRÒ CỦA TRUYỀN THÔNG VIÊN   20

2.2.         TRUYỀN THÔNG NHÓM    22

2.2.1.      Truyền thông nhóm là gì?  22

2.2.2.      Mục tiêu của truyền thông nhóm   22

2.2.3.      Những ưu điểm của truyền thông cho nhóm   22

2.2.4.      Tổ chức nhóm để truyền thông như thế nào?  22

2.2.5.      Mục tiêu truyền thông cho nhóm   23

2.3.         CÁC NGUYÊN TẮC TRUYỀN THÔNG CHO NHÓM    24

2.4.         CÁC BƯỚC THỰC HIỆN MỘT BUỔI TRUYỀN THÔNG NHÓM    25

2.5.         DÙNG TRUYỆN KỂ, TRANH, KỊCH ĐỂ MỞ ĐẦU BUỔI THẢO LUẬN NHÓM    26

2.5.1.      Công cụ để mở đầu là gì?  26

2.5.2.      Tại sao cần có công cụ mở đầu?  26

2.5.3.      Yêu cầu của công cụ để mở đầu  26

2.6.         MỞ ĐẦU VÀ HƯỚNG DẪN THẢO LUẬN BẰNG TRANH VẼ   26

2.6.1.      Sử dụng tranh vẽ trong thảo luận nhóm   26

2.6.2.      Những yếu tố mà một bức tranh cần có là gì?  27

2.7.         DÙNG TRANH ĐỂ HƯỚNG DẪN THẢO LUẬN   27

2.7.1.      Tranh lật là gì?  27

2.7.2.      Tranh lật được trình bày như thế nào?  27

2.7.3.      Cách sử dụng tranh lật như thế nào?  27

2.8.         KỸ NĂNG XỬ LÝ TÌNH HUỐNG KHI THẢO LUẬN NHÓM    30

2.8.1.      Tại sao phải xử lý tình huống  30

2.8.2.      Cách xử lý một số tình huống thường gặp  30

2.9.         PHỤ LỤC   32

2.9.1.      Phụ lục - Kết quả mong đợi ở các lớp tập huấn cho giảng viên và tập huấn cho nông dân  32

2.9.2.      Phụ lục – Tài liệu tham khảo về lập kế hoạch tập huấn/ truyền thông cho nông dân  33

2.9.3.      Phụ lục – BIỂU ĐÁNH GIÁ KỸ NĂNG THẢO LUẬN NHÓM    35

2.9.4.      Phụ lục - PHIẾU ĐÁNH GIÁ TẬP HUẤN DÀNH CHO GIẢNG VIÊN   37

2.9.5.      Phụ lục - PHIẾU ĐÁNH GIÁ TẬP HUẤN DÀNH CHO HỌC VIÊN   38

2.9.6.      Phụ lục - CHƯƠNG TRÌNH TẬP HUẤN 04 NGÀY CHO GIẢNG VIÊN CAO CẤP  39

2.9.7.      Phụ lục - Câu hỏi đánh giá trước và sau tập huấn cho tập huấn viên  42

LỜI GIỚI THIỆU

Bộ tài liệu Hướng dẫn thực hành chăn nuôi gia cầm An toàn sinh học do Dự án Sáng kiến Cúm gia cầm và đại dịch của Cơ quan Phát triển Quốc tế Hoa Kỳ (USAID) phối kết hợp cùng các chuyên gia của Trung tâm Khuyến nông Quốc gia biên soạn phục vụ chương trình tập huấn về An toàn sinh học trong chăn nuôi gia cầm quy mô nhỏ theo hướng thương mại.

Bộ tài liệu gồm có

1. Tài liệu tập huấn cho Tập huấn viên
2. Tranh lật Hướng dẫn thực hành về An toàn sinh học trong chăn nuôi gà quy mô nhỏ theo hướng thương mại.
3. Tranh lật Hướng dẫn thực hành về An toàn sinh học trong chăn nuôi vịt quy mô nhỏ theo hướng thương mại.
4. Truyện tranh: Bác Mẫu nuôi gà
5. Truyện tranh: Anh Ba nuôi vịt

Riêng cuốn đầu tiên “Tài liệu tập huấn cho Tập huấn viên” được bố trí thành 03  tập nhỏ khác nhau. Đây là tập 2 của cuốn đầu tiên – “Phương pháp tập huấn và kỹ năng dùng tranh lật để thảo luận nhóm nhỏ”. Hy vọng cuốn sách sẽ đáp ứng được hầu hết các câu hỏi về kỹ năng và phương pháp cần thiết cũng như có thể xem như một tài liệu tham khảo cho học viên – các tập huấn viên tương lai sử dụng trong các lớp tập huấn sau này.

Xin chân thành cảm ơn sự đóng góp trong biên soạn, thiết kế, hiệu đính và đóng góp ý kiến của các đồng nghiệp gần xa.

Dự án Sáng kiến Cúm gia cầm và đại dịch trân trọng giới thiệu.

PHẦN 1 - PHƯƠNG PHÁP TẬP HUẤN CÓ SỰ THAM GIA

1.1.        KHÁI NIỆM

Tập huấn là gì? Tập huấn có sự tham gia là gì?

Có nhiều định nghĩa về tập huấn. Trong công tác phát triển định nghĩa sau đây được sử dụng rộng rãi:

Với tập huấn có sự tham gia, người học đóng vai trò trung tâm của việc dạy và học, kinh nghiệm thực tế của người học được chia sẻ tối đa và các kiến thức kỹ năng mới, còn thiếu hoặc chưa áp dụng trước đó được giới thiệu, bổ sung và hoàn thiện.

Đặc điểm của tập huấn có sự tham gia

1.    Tập huấn viên là người GIÚP cho người học chớ không phải là người GIẢNG những gì mình biết.

2.    Quá trình tập huấn hướng tới kết quả là người học LÀM được chớ không phải chỉ dừng lại ở NÓI được.

3.    Quá trình tập huấn nhằm vào những công việc mà người học đang làm hoặc sẽ làm trong tương lai. Nói cách khác công việc của người học là điểm tập trung của quá trình tập huấn.

Các mức độ giúp học viên tham gia vào quá trình tập huấn:

1.    Tập huấn viên nói cho học viên nghe

2.    Tập huấn viên trao đổi với học viên

3.    Để cho học viên nói với nhau

4.    Học viên cùng làm và tự khám phá

Vai trò tập huấn viên

1.2.        NGUYÊN TẮC CỦA TẬP HUẤN CÓ SỰ THAM GIA

¨    Học để thay đổi

Thước đo hiệu quả giáo dục phải là sự thay đổi trong suy nghĩ và hành động của người học. Nếu tập huấn mà không tạo ra được sự thay đổi thì đó là điều vô ích và lãng phí.

¨    Lấy người học làm trung tâm của quá trình dạy và học

Nội dung học tập phải đáp ứng đúng nhu cầu và phù hợp với hoàn cảnh của người học.

Việc học phải bắt đầu từ cái mà người học có (chớ không phải cái người thầy có).

Người học phải được tạo điểu kiện để chủ động khám phá. Người dạy chỉ là người giúp học viên tự học.

¨    Học bằng cách hành (Learning by doing)

Chúng ta quên những gì chúng ta NGHE. Chúng ta nhớ những gì chúng ta THẤY. Chúng ta biết những gì chúng ta LÀM.

Thực hành là lĩnh vực quan trọng bậc nhất. Hành là để học. Có khi phải hành trước học sau.

¨    Học là để làm tác động vào cuộc sống.

Học không phải để có kiến thức. Có kiến thức chỉ dẫn tới biết nói. Mục đích của tập huấn là giúp người dân có khả năng tự thay đổi nếp sống và tác động vào xã hội để thay đổi hoàn cảnh sống của mình. Họ không chỉ cần có kiến thức mà phải có kỹ năng để biết NÓI và biết LÀM.

1.3.        QUÁ TRÌNH HỌC TẬP DỰA VÀO KINH NGHIỆM

Trải qua kinh nghiệm

Áp dụng vào thực tế

Phân tích và phản ánh

Rút ra bài học

CÁC BƯỚC NÀY XẢY RA NHƯ THẾ NÀO?

Bước 1 Trải qua kinh nghiệm

Người học khám phá ra những thong tin mới nhờ tham gia gia vào một hoạt động. Nói cách khác buốc này bắt đầu từ một hoạt động.

Các hoạt động có thể là:

·         Câu hỏi thảo luận nhóm

·         Bài tập cho nhóm

·         Sắm vai

·         Thực hành một kỹ năng

·         Trò chơi, truyện kể, kịch

·         Thăm thực địa

Vai trò người hướng dẫn là tổ chức các hoạt động bằng cách giới thiệu mục đích, hướng dẫn rõ rang các quy định của hoạt động, nên yêu cầu thời gian và quan sát cách học viên tiến hành hoạt động.

Nếu là hoạt động tiến hành theo nhóm nhỏ thì phải chắc rằng học viên đã hiểu rõ công việc mà nhóm phải làm và biết cách tổ chức nhóm: bầu nhóm trưởng, thư ký, người trình bày…

Bước 2 Phản ánh kinh nghiệm

Người học rút ra những kinh nghiệm dưới dạng suy nghĩ, cảm xúc… nói chung những điều quan trọng mà họ học được sau khi trải qua một hoạt động.

Hoạt động thường dùng là:

·         Thảo luận nhóm nhỏ, nhóm lớn

·         Trình bày cá nhân, theo nhóm

Vai trò người hương dẫn là giúp học viên phản ánh những gì đã xảy ra trong bước 1 và nó có liên quan gì đến bài học? cần chắc rằng các kinh nghiệm của học viên đều được xem xét.

Một cách hiệu quả giúp học viên phản ánh kinh nghiệm là nêu câu hỏi về những gì đã xảy ra  trong hoạt động :

·         Điều gì đã xảy ra?

·         Bạn cảm thấy như thế nào khi …?

·         Có ai cảm thấy khác với  ý kiến trên đây không ?

·         Bạn đồng ý/không đồng ý về những gì vừa được phát biểu?

·         Bạn có nhận ra rằng?

·         Tại sao bạn không..?

Bước 3  Đút kết thành bài học

Trong bước này học viên suy ra những kết quả  thảo luận trong bước 2 để xác định xem bài học nào được rút ra?

Những hoạt động thường áp dụng là:

·         Thảo luận nhóm lớn để tổng hợp

·         Giảng bài tóm tắt ý chính

·         Thao diễn

·         Nghiên cứu bài học

Vai trò của người hướng dẫn có phần giống như người dạy trong phương pháp giảng dạy truyền thống, do đó người hướng dẫn cần am hiểu chủ đề đang hướng dẫn và có nguồn tham khảo đáng tin cậy. Điều này không có nghĩa là người hướng dẫn phải chủ động trả lời tất cả câu hỏi được nêu ra mà nên hướng dẫn để học viên tự tìm ra câu trả lời bằng cách:

-        Cung cấp nội dung tóm tắt cho học viên

-        Hướng dẫn học viên tới nội dung cần xây dựng bằng các câu hỏi:

·         Bạn học được điều gì từ những kinh nghiệm trên?

·         Theo bạn thì điều đó có ý nghĩa gì?

·         Có thể rút ra nguyên tắc nào từ kinh nghiệm trên?

·         Những điều này có quan hệ với nhau như thế nào?

·         Những vấn đề chính mà chúng ta có thể thấy là gì?

·         Những bài học nào cần được rút ra?

Bước 4  Áp dụng vào cuộc sống

Để giúp học viên thấy rằng bài học có ý nghĩa thì điều mới vừa học phải có lien hệ đến cuộc sống/công việc của học viên. Ở bước 4 người học cần có dịp lien hệ bài học với cuộc sống thường ngày. Hai cách thường dung là:

·         Học viên thực hành kỹ năng

·         Lập chương trình hành động cụ thể

Vai trò người hướng dẫn là:

·         Đưa ra những lời khuyên

·         Giúp học viên thực hành nâng cao kỹ năng

Những câu hỏi thường được dùng như:

·         Điều gì làm bạn tâm đắc nhất?

·         Khó khăn nhất khi bạn áp dụng vào thực tế là gì?

·         Bạn sẽ áp dụng vào thực tế như thế nào?

·         Bạn có gặp khó khăn gì khi áp dụng những điều mới học

1.4.        CÁC PHƯƠNG PHÁP TẬP HUẤN THÔNG DỤNG

1.4.1.   Khái niệm

Tập huấn có sự tham gia bao gồm một hệ thống các phương pháp tập huấn. Mỗi phương pháp phù hợp với một hay một vài mục tiêu tập huấn. Do đó, khi thiết kế chương trình tập huấn, người thiết kế phải chọn lựa phương pháp phù hợp.

Tài liệu này chỉ giới hạn trong việc giới thiệu một số phương pháp thường dùng:

1.4.2.   Một số các phương pháp thường dùng

1.4.2.1.       GIẢNG BÀI/ THUYẾT TRÌNH

Giảng bài là kỹ thuật được tiến hành bởi một người có chuyên môn nhằm cung cấp thông tin, các lý thuyết hoặc các nguyên tắc. Nó có thể tiến hành dưới hình thức giảng bài hoặc có sự tham gia chút ít của người học nhờ vào cách đặt câu hỏi hoặc thảo luận sau khi trình bày.

Trường hợp sử dụng:

·         Giới thiệu một vấn đề mới

·         Cung cấp thông tin tổng quát

·         Truyền đạt một sự kiện, thông tin thống kê

Lợi ích:

·         Cung cấp được một lượng lớn thông tin

·         Tiện cho nhóm lớn

·         Thích hợp với nhiều loại học viên

·         Người hướng dẫn chủ động hơn so với các phương pháp khác

Lưu ý:

·         Thông tin một chiều

·         Học viên thụ động

·         Hướng dẫn viên cần có kỹ năng trinh bày mới có hiệu quả

·          

·         Không thích hợp cho việc thay đổi hành vi, thực hành kỹ năng

Cách tiến hành:

1.    Giới thiệu chủ đề: nói với người học những gì bạn định nói với họ

2.    Trình bày: nói với người học những gì bạn muốn nói với họ, có thể dùng các dụng cụ trực quan kèm theo

3.    Tóm tắt những điểm quan trọng: nói với người học những gì bạn mới vừa với họ.

4.    Mời người học đặt câu hỏi

Phương pháp này đáp ứng tốt nhu cầu cần cung cấp kiến thức nhưng hiệu quả không cao trong ứng dụng thực hành hay thay đổi hành vy.

1.4.2.2.       ĐỘNG NÃO TÍCH CỰC

Trường hợp sử dụng

Khi cần huy động sự tham gia của học viên để tìm ra:

·         Những cách nhìn khác nhau

·         Những cách giải quyết khác nhau

Lợi ích

·         Học viên tích cực tham gia và phản ứng nhanh

·         Vấn đề đươc nhìn với nhiều quan điểm hay có nhiều giải pháp được nêu ra trước khi phân tích và chon lựa.

Lưu ý

·         Cần ghi nhận càng nhiều ý kiến càng tốt

·         Sẽ có những ý kiến không thật sự lien quan đến câu hỏi, chủ đề

·         Không nên vội vàng phân tích

Cách tiến hành:

Nêu vấn đề hoặc câu hỏi thật rõ ràng và nói trước cho người học biết là mỗi người nên đưa ra một câu trả lời

Để cho họ có thời gian suy nghĩ

Mời học viên lần lượt nêu câu trả lời. Tất cả các ý kiến cần được ghi lên bảng hay giấy lớn đúng như cách học viên diễn đạt. Không nên lược ý hay thay đổi cách diễn đạt nếu không thật sự cần thiết

Khi không còn ý kiến nào mới thì bắt đầu mời cả lớp cùng nhận xét.

Đánh dấu những ý kiến có liên quan nhiều nhất hoặc những cách giải quyết có tính khả thi nhất.

Hỏi học viên xem họ rút ra được bài học gì

Hỏi xem học viên sẽ áp dụng bài học này như thế nào.

1.4.2.3.       THẢO LUẬN NHÓM NHỎ

Thảo luận nhóm nhỏ là hoạt động cho phép người học chia xẻ ý kiến, kinh nghiệm hay giải quyết một vấn đề theo các nhóm. Nhóm thường có từ 4-5 người nhưng không nên nhiều hơn 7 người. Nếu nhóm quá đông sẽ có tình trạng một số người nói nhiều và những người còn lại không tham gia.

Thảo luận nhóm nhỏ còn được phối hợp với các phương pháp khác như: Bài tập nhóm, nghiên cứu tình huống, trò chơi…

Trường hợp sử dụng

·         Nâng cao kỹ năng giả quyết vấn đề

·         Thay đổi thái độ

·         Học viên học hỏi lẫn nhau

·         Nâng cao trách nhiêm của học viên trong quá trình học

·         Phát triển cách làm việc theo nhóm

·         Ghi nhận ý kiến từng cá nhân

Lợi ích

·         Học viên phát huy tính tích cực của học viên trong học tập

·         Khuyến khích sự tham gia

·         Cũng cố và làm rõ hơn về bài học nhờ vào thảo luận

Lưu ý

·         Nhiệm vụ thảo luận phải thật rõ ràng

·         Nhóm phải biết thời gian dành cho thảo luận

·         Các thành viên phải tôn trọng ý kiến của nhau, lắng nghe ngay cả khi chưa đồng ý

·         Không có sự lấn lướt, áp đảo trong nhóm

·         Nếu nhóm chưa nên có câu hỏi dẫn dắt nhóm thảo luận

·         Mọi người cần được khuyến khích tham gia thảo luận.

Cách tiến hành:

1.       Chia lớp thành nhóm từ 3 đến 5, tối đa là 7

2.       Giới thiệu nhiệm vụ thảo luận: thảo luận về vấn đề gì? Kết quả sau thảo luận là gì?

3.       Hướng dẫn nhóm cử ra người hướng dẫn nhóm, thư ký và người trình bày.

4.       Thông báo thời gian thảo luận.

5.       Kiểm tra xem các nhóm đã hiểu rõ nhiệm vụ và cách tiến hành hay chưa.

6.       Để yên cho nhóm thảo luận. Người hướng dẫn không nên tham gia trừ khi nhóm viên đặt câu hỏi.

7.       Mời đại diện các nhóm trình bày tóm tắt kết quả. Kết quả có thể là: cách giải quyết vấn đề, trả lời cho một câu hỏi, tóm tắt các ý kiến của nhóm. Nếu cần tập huấn viên nên khuyến khích các nhóm tranh luận, chất vấn để mổ xẻ vấn đề

8.       Giúp nhóm nhận ra những điểm tương đồng trong phần trình bày của các nhóm.

9.       Hỏi xem học viên học được điều gì sau thảo luận

10.    Hỏi xem học viên sẽ áp dụng những điều vừa học này như thế nào?

1.4.2.4.       SẮM VAI

Một hay nhiều học viên được mời sắm vai người khác trong một tình huống được cho sẳn nhưng không có kịch bản. Người học sắm vai bằng cách tự ứng xử. Những người còn lại làm người quan sát.

Trường hợp sử dụng

·         Giúp học viên thay đổi thái độ

·         Giúp học viên thấy được hậu quả của hành động

·         Tạo cho học viên thấy các phản ứng trong một tình huống cụ thể

·         Giúp học viên tìm ra những cách khác nhau để xử lý một tình huống.

Lợi ích

·         Tạo không khí vui vẻ, phấn khích cho học viên

·         Kích thích sự tập trung của nhóm

Lưu ý

·         Sắm vai là một hoạt động ntuwj nhiên không có kịch bản

·         Người diễn cần rõ vai diễn

·         Người diễn có thể đi xa vai trò diễn được giao

Cách tiến hành:

1.       Giải thích, hướng dẫn cho những người sắm vai để họ hiểu thật rõ vai trò và tình huống

2.       Tạo nên không khí để những người quan sát biết và thích ứng với tình huống

3.       Quan sát sắm vai diễn ra

4.       Cám ơn người diễn và hỏi xem họ có những cảm giác gì trong khi sắm vai. Cần nhớ là phải chắc rằng họ đã thoát ra khỏi vai vừa sắm

5.       Mời quan sát viên chia xẻ những gì họ nhìn thấy được và những phản ứng trong khi quan sát

6.       Thảo luận về những phản ứng khác nhau đối với những gì vừa xảy ra trong khi sắm vai

7.       Hỏi học viên về bài học kinh nghiệm và về những nguyên tắc mà họ rút ra được

8.       Giúp học viên liên hệ lại với đời thường

9.       Tóm tắt

1.4.2.5.       THAO DIỄN (thực hành trình diễn)

Thao diễn là trình bày một cách làm nào đó (thường là một kỹ năng thực hành bằng tay chân) để người học xem và làm theo.

Trường hợp sử dụng

·         Hướng dẫn một kỹ thuật hay một kỹ năng cụ thể

·         Trinh bày mẫu các bước của một quá trình

Lợi ích

·         Dễ lôi cuốn sự chú ý tập trung của học viên

·         Chỉ ra được cách áp dụng một phương pháp sau khi đã học lý thuyết

·         Học viên tham gia sâu hơn nếu được tự thực hành.

Lưu ý

·         Đòi hỏi phải chuẩn bị kỹ các thao tác, các bước trước khi hướng dẫn

·         Phải có đủ dụng cụ để mọi học viên có thể thực hành

·         Không thích hợp cho nhóm quá đông

·         Phải phản hồi với học viên khi họ thao tác

Cách tiến hành

Giới thiệu mục đích  của buổi thao diễn

Trình bày và giới thiệu dụng cụ

Thao diễn lần đầu

Thao diễn lần thứ hai, vừa làm vừa giải thích từng bước

Mời học viên nêu câu hỏi

Để học viên tự làm

Thảo luận với y tế thôn bản: cái gì dễ làm, cái nào khó làm

Tóm tắt

1.5.        CHỌN PHƯƠNG PHÁP TẬP HUẤN THEO MỤC TIÊU

1.6.        MỤC TIÊU TẬP HUẤN VÀ CÁCH MÔ TẢ MỤC TIÊU

1.6.1.   Mục tiêu tập huấn là gì?

Mục tiêu tập huấn là những cái mà học viên có khả năng làm được ở cuối khoá học hay cuối tiết học. Nói cách khác mục tiêu tập huấn là những kết quả mong muốn nới học viên vào cuối khoá học hay cuối tiết học.

Lưu ý các đặc điểm sau đây của mục tiêu tập huấn:

• Nên là mục tiêu hành vi, nghĩa là nhấn mạnh đến những gì học viên LÀM được, không phải chỉ là những gì học viên BIẾT.
• Nhằm vào người học chớ không phải vào người dạy.
• Phải có thể đo lường được
• Phải có thể đạt được trong hoàn cảnh thực tế

1.6.2.   Cách mô tả mục tiêu tập huấn

1.  Trong một mục tiêu tập huấn những yếu tố sau đây phải được mô tả đầy đủ:

·         Học viên là những AI?

·         Họ sẽ có được những kiến thức, thái độ, kỹ năng GÌ?

·         Trong thời gian Tập huấn là BAO LÂU?

·         Với mức độ thành công là BAO NHIÊU?

2.  Mục tiêu tập huấn phải được mô tả rõ ràng bằng những động từ chỉ hành động hay hành vi. Những động từ này giúp chúng ta có thể quan sát được và đo lường mục tiêu

Ví dụ:

-        Về kiến thức: viết ra, nói ra, kể, vẻ, mô tả, trả lời, giải thích....

-        Về kỹ năng: thao tác, thao diễn, điều khiển, chọn ra, tổ chức, vẻ ra, làm thành, áp dụng, so sánh, lập kế hoạch, thực hiện ...

-        Về thái độ: thái độ là cái khó đo lường hơn cả. Vì vậy nó cần được diễn tả một cách gián tiếp. Ví dụ: học viên có thái độ tôn trọng các bà mẹ qua giọng nói thân mật, cách chào lể phép, cách mời ngồi lịch sự, lắng nghe một cách ân cần.

Những động từ sau đây thì mơ hồ, khó quan sát hoặc đo lường: biết, hiểu, đánh giá, nhận ra, tin tưởng, cảm thấy....

3.  Các cách sau đây thường được dùng để mô tả mục tiêu tập huấn:

-        Đến cuối khóa học 80%  học viên lớp….. có khả năng nói ra những ích lợi của thai phụ trong việc đi khám thai định kỳ.

-        Đến cuối khóa học 80%  học viên lớp….. sẽ có khả năng thao tác pha gói ORS và nấu nước cháo muối đúng cách.

-        Những động từ dùng để diễn đạt mục tiêu là những động từ chỉ rõ kết quả như:

1.7.        CÁC BƯỚC HƯỚNG DẪN LỚP HỌC

1.7.1.   Tạo không khí học tập

·            Ổn định chổ ngồi và giúp học viên tập trung

·            Khởi động để tạo không khí cởi mở, hợp tác

·            Nhắc lại những điểm chính của buổi học trước

1.7.2.   Trình bày mục tiêu hoc tập

·            Chỉ cho học viên thấy nội dung hôm nay có quan hệ đến bài học trước như thế nào.

·            Giới thiệu mục tiêu học tập và biết chắc là mọi người đã hiểu

·            Cho học viên biết họ sẽ làm gì để tham gia vào việc đạt mục tiêu này

1.7.3.   Tổ chức hoạt động

·            Hướng dẫn hoạt động: nói rõ yêu cầu, nội qui, nhiệm vụ của học viên, thời gian tiến hành hoạt động.

·            Tạo thuận lợi cho học viên thực hiện hoạt động

1.7.4.   Phản ánh về các kinh nghiệm

·            Giúp học viên thảo luận về các kinh nghiệm

·            Hướng dẫn học viên trình bày kinh nghiệm

·            Tạo điều kiện cho các học viên đặt câu hỏi làm rõ, giải thích, phản hồi ý kiến với nhau

1.7.5.   Đúc kết thành bài học kinh nghiệm

·            Giúp học viên nhận ra những điểm chính và khái quát những kinh nghiệm phản ánh thành những nguyên tắc.

·            Cung cấp thêm thông tin để làm sáng tỏ bài học

1.7.6.   Thảo luận về áp dụng bài học

·            Đặt câu hỏi để học viên liên hệ bài học với công việc của họ

·            Giúp học viên thực hành bằng cách thao tác lại bài học hay lập chương trình hành động.

1.7.7.   Kết thúc buổi học

·            Tóm tắt những điểm chính

·            Giúp học viên liên hệ lại với mục tiêu học tập và đánh giá kết quả đạt được

·            Giúp học viên thấy mối liên quan giữa bài học bày với phần còn lại của chương trình tập huấn

·            Giúp học viên có cảm xúc tích cực về buổi học.

1.8.        XÂY DỰNG KẾ HOẠCH BÀI GIẢNG

1.8.1.   Kế hoạch bài giảng là gì?

Kế hoạch bài giảng là một bản mô tả các bước hướng dẫn một tiết học hay một buổi học.

Mục đích của kế hoạch bài giảng giúp cho người dạy hình dung trước diễn tiến của tiết học. Nhờ vậy tập huấn viên có thể tiến hành các bước theo trình tự đã dự định và không bỏ sót những bước quan trọng.

Kế hoạch bài giảng không những chỉ mô tả những gì tập huấn viên làm mà còn mô tả công việc của học viên trong từng bước theo nguyên tắc “người học là trung tâm”. Các bước học tập dựa vào kinh nghiệm cũng được thể hiện trong kế hoạch bài giảng.

1.8.2.   Cách chuẩn bị kế hoạch bài giảng

·            Kế hoạch bài giảng được xây dựng dựa trên chương trình huấn luyện.

·            Một nội dung huấn luyện có thể được thực hiện bằng nhiều hoạt động. Ngược lại nhiều nội dung cũng có thể được thực hiện thông qua một hoạt động. Điều này tùy thuộc vào chiến lược huấn luyện của từng người dạy.

·            Tốt hơn là mỗi mục tiêu huấn luyện nên có ít nhất là 1 hoạt động riêng.

1.8.3.   Cách trình bày kế hoạch bài giảng

Các thành phần chủ yếu của kế hoạch bài giảng là:

·            Tên tiết học

·            Mục tiêu của tiết học

·            Thời gian cần thiết (được tính bằng phút)

·            Các phương tiện dụng cụ hỗ trợ

·            Các bước tiến hành. Trong phần các bước tiến hành, hoạt động của tập huấn viên và của học viên được lần lượt mô tả theo thứ tự trước sau.

·            Một số trường hợp người ta yêu cầu nếu cách đánh giá tiết học vào cuối kế hoạch bài giảng.

Xem thêm thí dụ ở về cách trình bày kế hoạch bài giảng ở phần tiếp theo.

1.9.        PHỤ LỤC – Tài liệu tham khảo

1.9.1.   Bài giảng mẫu 1 – XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU TẬP HUẤN

1.9.1.1.       XÁC ĐỊNH MỤC TIÊU TẬP HUẤN

·         Mục tiêu:                 HV xác định được mục tiêu của khoá tập huấn.

·         Thời gian:               40phút

·         Dụng cụ hỗ trợ:    Tài liệu và Cẩm nang tập huấn

1.9.1.2.       CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

Nội dung 1: Phương pháp xác định và mô tả mục tiêu tập huấn (20 phút)

1.    Nói với HV là trong quyền Cẩm nang tập huấn đã có mô tả mục tiêu tập huấn mà họ sẽ tiến hành. Tuy nhiên, họ cần có kỹ năng xác định mục tiêu để sử dụng và điều chỉnh những hướng dẫn trong tài liệu tập huấn cho phù hợp khi cần thiết.

2.    Hỏi HV: Mục tiêu tập huấn là gì?

3.    Hỏi HV: Dựa vào đâu để xác định mục tiêu tập huấn?

4.    Hỏi HV: Cần mô tả mục tiêu tập huấn như thế nào để hướng khoá tập huấn tời sự thay đổi hành vi?

5.    Hướng dẫn cách xác định và mô tả mục tiêu tập huấn

6.    Giới thiệu phương pháp phân tích các đặc điểm của học viên .

Nội dung 2: Thực hành xác định và mô tả mục tiêu tập huấn (20 phút)

1.    Hướng dẫn HV làm bài tập theo nhóm để xác định và mô tả mục tiêu tập huấn cho lớp tập huấn mà họ sẽ là tập huấn viên

2.    Bình luận về các trình bày của HV.

3.    HV nghiên cứu mục tiêu tập huấn trong tài liệu tập huấn do Abt soạn thảo và liên hệ với mục tiêu do họ xác định. Mời HV giải thích về sự khác nhau nếu có. Nếu có sự khác biệt quá lớn, đề nghị HV xem xét và điều chỉnh cho tương thích với mục tiêu tập huấn trong quyển “Cẩm nang tập huấn” .

1.9.2.   Bài giảng mẫu 2 - KỸ NĂNG TẬP HUẤN

1.9.2.1.       MỤC TIÊU

Sau khoá tập huấn này, học viên có KHẢ NĂNG:

1)    Mô tả các nguyên tắc cơ bản cách học của người lớn

2)    Liệt kê các bước trong chu trình học trải nghiệm

3)    Thực hành các kỹ năng điều hành cơ bản như: ngôn ngữ có lời và không lời, nghe tích cực, đặt câu hỏi, kỹ năng phản hồi.

1.9.2.2.       CÁC BƯỚC TIẾN HÀNH

PHẦN 2: ỨNG DỤNG TRUYỀN THÔNG TRONG THẢO LUẬN NHÓM NHỎ

2.1.        QUÁ TRÌNH THAY ĐỔI HÀNH VI VÀ VAI TRÒ CỦA TRUYỀN THÔNG VIÊN

* Các buổi Tập huấn nâng cao kiến thức về ATSH của dự án đáp ứng tốt nhất ở hai bước đầu tiên, Khuyến nông viên đuợc khuyến khích tiếp tục tư vấn và hỗ trợ người chăn nuôi tạo ra sự thay đổi thực sự ở các bước sau theo thời gian

2.2.        TRUYỀN THÔNG NHÓM

2.2.1.   Truyền thông nhóm là gì?

Truyền thông cho nhóm là quá trình vừa cung cấp thông tin vừa trao đổi thảo luận để cuối cùng đi đến hành động.

Truyền thông cho nhóm là nhóm viên  đóng vai trò chủ động tham gia còn truyền thông viên chỉ đóng vai trò người hướng dẫn buổi thảo luận nhóm chớ không phải là người quyết định.

2.2.2.   Mục tiêu của truyền thông nhóm

Truyền thông cho nhóm nhằm vào các mục đích sau:

• Nhận ra nguy cơ dịch bệnh, hiểu về những nguyên nhân của dịch bệnh là gì?
• Chọn lựa các biện pháp phòng tránh dịch phù hợp với nhóm
• Đi đến quyết định hành động.

2.2.3.   Những ưu điểm của truyền thông cho nhóm

·     Khi nhóm viên  ngồi lại với nhau thì cách nhìn vấn đề của họ trở nên rộng rãi hơn

·     Quyết định của nhóm thường được những người trong nhóm chấp nhận dễ dàng hơn, nhất là khi người ta được tham gia vào việc quyết định.

·     Nhóm viên có dịp hành động một cách tập thể nghĩa là người này động viên khuyến khích những người khác thay đổi.

2.2.4.   Tổ chức nhóm để truyền thông như thế nào?

Số lượng:

Số nhóm viên thích hợp cho một buổi truyền thông chỉ nên từ 8-12.Nếu nhóm có đông người sẽ khó có sự tham gia đồng đều và cũng khó đi đến sự nhất trí cao.

Đặc điểm:

·         Nếu buổi truyền thông nhằm thay đổi các thói quen thì các nhóm viên không nên có nhiều khác biệt về độ tuổi, phái, nghề nghiệp, mức độ giàu nghèo.

·         Nếu buổi truyền thông nhằm đưa ra những quyết định cho cả nhóm những người chăn nuôi gia cầm/ thành viên câu lạc bộ gia cầm, sự khác biệt giữa những người được mời là có thể chấp nhận được.

2.2.5.   Mục tiêu truyền thông cho nhóm

Mục tiêu của buổi truyền thông là gì?

Mục tiêu của buổi truyền thông là những kết quả mà ta mong đợi nhóm viên sẽ có được vào cuối buổi truyền thông.

C  Có những kết quả mong đợi liên quan đến Hiểu biết. Ví dụ: “Nhóm những người chăn nuôi gia cầm có thể nêu lên được được các nguy cơ dịch bệnh gia cầm là từ đâu đến....”.

C  Có những kết quả mong đợi liên quan đến Nhận thức dụ: “Nhóm viên đồng ý áp dụng các biện pháp chăn nuôi an toàn để bảo vệ đàn gia cầm khỏi các bệnh truyền nhiễm hay xảy ra trên gia cầm”.

C  Có những kết quả mong đợi liên quan đến Thực hành. Ví dụ: “Nhóm viên thực hành  biện pháp rửa tay sạch trước và sau khi tiếp xúc với gia cầm.”

Mục tiêu này phải có thể đo lường được trong buổi họp bằng cách quan sát, thăm dò. Vì vậy, chúng ta cần có con số chỉ tiêu cụ thể.

Cách viết mục tiêu của buổi truyền thông

Những kết quả mong đợi này cần được viết ra một cách cụ thể. 

Khi viết cần chú ý nói rõ:

• Chúng ta đang mong đợi ở AI?
• Chúng ta mong đợi có được những kết quả GÌ?
• Chúng ta mong đợi có được những kết quả này trong thời gian BAO LÂU?
• Mức độ đạt được kết quả là BAO NHIÊU?

Ví dụ: “Sau 1 giờ họp nhóm, sẽ có 6/10 nhóm viên kể ra được các biện pháp phòng bệnh cho gia cầm, và thực hành rửa tay trước và sau khi tiếp xúc với gia cầm”

2.3.        CÁC NGUYÊN TẮC TRUYỀN THÔNG CHO NHÓM

1. Mỗi buổi thảo luận chỉ giải quyết một vài vấn đề. Nếu vấn đề quá rộng thì cần giới hạn đề tài thảo luận.
2. Truyền thông viên chỉ giúp nhóm tự nhận ra vấn đề và tự quyết định chớ không quyết định thay cho nhóm
3. Hoạt động mở đầu phải có tác dụng bắt đầu từ “đằng kia” và dẫn dắt người dân đi đến “đằng này”
4. Dùng câu hỏi mở để dẫn dắt cuộc thảo luận.
5. Chỉ cung cấp thông tin vừa đủ cho nhóm có thể thảo luận và đi đến quyết định chứ không giảng giải tràn lan. Nên dùng dụng cụ hổ trợ để minh họa nếu thấy cần
6. Không lấn lướt ý kiến của nhóm viên
7. Tạo điều kiện để mọi nhóm viên đều có cơ hội đồng đều tham gia vào thảo luận bằng cách:

C  Khuyến khích người ít nói có ý kiến

C  Điều tiết những người nói nhiều và những người lấn lướt

C  Khen ngợi mỗi khi có dịp

C  Không vội vàng trả lời các câu hỏi. Nên chuyển câu hỏi lại cho các thành viên trong nhóm giải quyết

8. Giúp nhóm đi đến hành động cụ thể : Ai sẽ làm gì vào lúc nào ở đâu?
9. Nên xác định cách đánh giá kết quả vào ngày thảo luận lần tới.

2.4.        CÁC BƯỚC THỰC HIỆN MỘT BUỔI TRUYỀN THÔNG NHÓM

2.5.        DÙNG TRUYỆN KỂ, TRANH, KỊCH ĐỂ MỞ ĐẦU BUỔI THẢO LUẬN NHÓM

2.5.1.   Công cụ để mở đầu là gì?

Công cụ mở đầu là một hoạt động ngắn chừng 4 – 6 phút, được thực hiện trước khi cung cấp thông tin cho nhóm và nhóm đi vào thảo luận.

Các công cụ mở đầu thường dùng là cung cấp thông tin về tình hình cúm gia cầm hay một câu chuyện kể, tranh vẽ và kịch.

2.5.2.   Tại sao cần có công cụ mở đầu?

1. Nhóm  cần có cơ hội được khám phá. Tự khám phá sẽ nhớ lâu.
2. Nếu đi thẳng vào vấn đề thì có thể nhóm sẽ có phản ứng.
3. Nhóm cần có một điểm tựa để lấy đà, từ đó họ sẽ tham gia vào buổi truyền thông  dễ dàng hơn

2.5.3.   Yêu cầu của công cụ để mở đầu

1. Phải nêu ra được vấn đề nhưng không chứa sẵn câu trả lời.
2. Tác động đến tình cảm của những người trong nhóm
3. Nên bắt đầu từ “đàng kia” và dẫn lại “đàng này” để mọi người có cảm giác thoải mái
4. Phải hợp lý nghĩa là có thể xảy ra trong cuộc đời thực.

2.6.        MỞ ĐẦU VÀ HƯỚNG DẪN THẢO LUẬN BẰNG TRANH VẼ

2.6.1.   Sử dụng tranh vẽ trong thảo luận nhóm

Có một số loại tranh vẽ thường dùng để mở đầu phần thảo luận, khuyến khích sự chia sẻ kinh nghiệm và trao đổi:

·       Tranh vẽ giúp người dân nhớ lại sự kiện hay giúp người dân tự kể lại một câu chuyện. Ví dụ: tranh vẽ về câu chuyện người dân phải chôn, đốt gia cầm bệnh, người ốm vì lây nhiễm, xác gia cầm chết vứt ra kênh, mương....

·       Tranh vẽ giúp người dân tự khám phá ra sự việc nhờ đặt ra một vấn đề và dẫn tới cuộc thảo luận. Ví dụ: tranh vẽ một xe chở gia cầm không an tòan, chợ bán gia cầm bị ốm chết vì dịch bệnh…...

·       Tranh vẽ có thể do chính người dân vẽ ra. Ví dụ: Người dân vẽ ra quang cảnh chăn nuôi và nhà cửa ở xóm của họ.

2.6.2.   Những yếu tố mà một bức tranh cần có là gì?

1.   Bức tranh phải khêu gợi được ý tưởng hoặc liên hệ với nội dung, chủ để cần trao đổi

2.   Chi tiết trong tranh quen thuộc với nhóm, không ảnh hưởng đến thuần phong mỹ tục hay văn hóa

3. Tác động đến cảm xúc của người xem.

4. Đặt ra một vấn đề với người xem để mở đầu thảo luận, có thể không nhất thiết phải chứa đựng câu trả lời.

Đôi khi, tranh có thể thêm lời thoại hoặc dẫn dắt để hướng sự chú ý vào chủ đề thảo luận nếu cần thiết. Tuy nhiên cần cẩn thận, vì hạn chế sự khám phá của người xem. Không nên tập trung ngay vào lời thoại hay lời dẫn.

2.7.        DÙNG TRANH ĐỂ HƯỚNG DẪN THẢO LUẬN

2.7.1.   Tranh lật là gì?

            Tranh lật là một bộ sách lật gồm nhiều tranh được sắp xếp theo thứ tự, khi xong trang này sẽ lật tiếp sang trang khác để thảo luận nên gọi là tranh lật.

            Tranh lật dùng để làm gì?

            Tranh lật không dùng để xem mà dùng để thảo luận. Nếu đem tranh cho nhóm tự cầm xem thì không phát huy tối đa ích lợi.

2.7.2.   Tranh lật được trình bày như thế nào?

            Một bộ tranh lật có thể gồm 1 trang bìa, trang bìa không dùng để thảo luận.

            Các tranh khác được bố trí ở các trang kế tiếp, mỗi trang là một tranh.

            Mỗi tranh gồm 02 phần:

·         Phần hình vẽ là phần nhóm viên sẽ nhìn vào tranh để trả lời câu hỏi hay đưa ra ý kiến để thảo luận.

·         Phần chữ (được in ở mặt sau) là phần hướng dẫn dành cho truyền thông viên, nhân viên truyền thông sẽ nhìn vào phần hướng dẫn này để hướng dẫn người dân xem tranh và thảo luận

2.7.3.   Cách sử dụng tranh lật như thế nào?

            Trạnh lật được đặt trên bàn hay vị trí phù hợp, mặt tranh hướng về phía nhóm viên mặt có chữ hướng về phía nhân viên truyền thông.

            Việc sử dụng tranh lật bao giờ cũng tuân theo nguyên tắc: “Từ đằng kia đến đằng nầy”. “Đằng kia” là nói chuyện xảy ra ở đâu đó trong bức tranh (địa phương khác, thôn khác...).“Đằng nầy” là liên hệ đến nơi ở của nhóm viên đang thảo luận. Cách làm như vậy để làm cho nhóm cảm thấy thoải mái khi trả lời câu hỏi hay thảo luận. 

Các bước gợi ý sử dụng tranh lật như sau:

Bước 1: Xem tranh và thảo luận

      Trước hết giúp nhóm xem tranh và nêu ra các câu hỏi để nhóm phân tích bức tranh, hiểu nội dung, ẩn ý sau từng tranh. Trên tờ tranh có nhiều hình thì nên lần lượt chỉ vào từng hình để hỏi. Nên có câu hỏi cho từng hình, mảng hình hoặc cho toàn bức tranh.

·      Anh/chị nhìn những ai? Những điều gì trong bức tranh?

·      Người phụ nữ này đang làm gì?

·      Ai đang đứng cạnh người phụ nữ?

·      Những người này đang làm gì? Tại sao người ta đang làm như vậy?

·      Điều gì đã xảy ra ở đây?

·      Bức tranh mô tả hoặc gợi nhớ sự kiện gì?

·      Tại sao điều này lại xảy ra?

·      Điều anh chị nhìn thấy trong tranh có lợi hay có hại? Tại sao vậy?

Trong khi hỏi hãy để nhóm viên suy nghĩ và tự đoán ra. Khi nào nhóm không thể đoán nổi hay hiểu nghĩa của tranh thì mới giải thích cho nhóm rõ.

Bước 2: Vận dụng thực tế

Tiếp theo là giúp nhóm thảo luận về tình hình trong thôn, xã và hành động của chính họ, ví dụ:

·      Tình huống trong tranh có gì giống và khác với tình huống đời thường của chúng ta?

·      Có khi nào bạn ở trong tình huống tương tự như trong tranh không ?

·      Thực tế chăn nuôi trong tranh có gì giống và khác với thực tế chăn nuôi của chúng ta?

·      Có khi nào Anh/Chị / Bà con ở trong tình huống tương tự như trong tranh không? Trong thôn xóm ta có gia đình nào có thực tế chăn nuôi giống như trong bức tranh không?